Νόσος Αλτσχάιμερ: Τι ακριβώς συμβαίνει στον εγκέφαλο και αργοπεθαίνει

Είναι η πιο κοινή μορφή άνοιας, προσβάλλοντας πάνω από 40 εκατομμύρια άτομα σ' όλον τον κόσμο.

Κάθε τέσσερα δευτερόλεπτα κάποιος άνθρωπος διαγιγνώσκεται με τη νόσο του Αλτσχάιμερ.

Κι όμως η εύρεση θεραπείας είναι κάτι που ακόμα διαφεύγει από τους ερευνητές.

Ο Γερμανός ψυχίατρος δρ. Alois Alzheimer περιέγραψε τα συμπτώματα αυτού που σήμερα γνωρίζουμε ως νόσο Αλτσχάιμερ από το όνομά του, αρχικά το 1901 όταν πρόσεξε ότι μία ασθενής στο νοσοκομείο είχε κάποια περίεργα προβλήματα, όπως:

δυσκολία στον ύπνο
διαταραγμένη μνήμη
δραστικές αλλαγές στη συμπεριφορά και
υπερβολική σύγχυση

Όταν η ασθενής απεβίωσε ο δρ. Αλτσχάιμερ μπόρεσε να κάνει αυτοψία και να τεστάρει την ιδέα του, ότι ίσως αυτά τα συμπτώματά της προκλήθηκαν από ανωμαλίες στη δομή του εγκεφάλου της.

Το Αλτσχάιμερ στο… μικροσκόπιο

Αυτό που είδε κάτω από το μικροσκόπιο ήταν σαφείς διαφορές στον εγκεφαλικό ιστό με τη μορφή κακοδιπλωμένων πρωτεϊνών (πλάκες) και νευροϊνιδιακών δεσμών. Μαζί, αυτές οι πλάκες και τα νημάτια διαλύουν τη δομή του εγκεφάλου.
Οι πλάκες είναι ξεχωριστές πρωτεΐνες στη λιπαρή μεμβράνη γύρω από τα νευρικά κύτταρα, οι οποίες διασπώνται από συγκεκριμένα ένζυμα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται η πρωτεΐνη β-αμυλοειδές, η οποία είναι κολλώδης και τείνει να συσσωρεύεται ως σύνολο.

Αυτή η συσσωμάτωση δημιουργεί αυτό που είναι γνωστό ως πλάκες. Αυτές οι πλάκες αναστέλλουν τη μεταγωγή σήματος και παρεμποδίζουν τη διακυτταρική επικοινωνία. Οι πλάκες μπορεί επίσης να προκαλέσουν ανοσολογική απόκριση και να καταστρέψουν αλλοιωμένα νευρικά κύτταρα.

Στη νόσο Αλτσχάιμερ, οι νευροϊνιδιακές πλάκες αποτελούνται από μια πρωτεΐνη που ονομάζεται tau (Τ).

Τα εγκεφαλικά κύτταρα διαθέτουν ένα δίκτυο "σωλήνων" που είναι, μεταξύ άλλων, οι οδοί για τα μόρια της τροφής. Κανονικά, οι πρωτεΐνες Τ διασφαλίζουν ότι αυτοί οι σωλήνες είναι ευθύγραμμοι και επιτρέπουν στα μόρια να περνούν ελεύθερα.
Ωστόσο, στη νόσο Αλτσχάιμερ, οι πρωτεΐνες αυτές μετατρέπονται σε μπερδεμένες πλάκες και νημάτια που διαλύουν τους σωλήνες, εμποδίζοντας τα νευρικά κύτταρα να λάβουν θρεπτικά συστατικά και προκαλώντας το θάνατό τους. Ο καταστροφικός συνδυασμός πλακών και νηματίων αρχίζει σε μια περιοχή που ονομάζεται ιππόκαμπος, η οποία είναι υπεύθυνη για το σχηματισμό της μνήμης.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η απώλεια της βραχυπρόθεσμης μνήμης είναι συχνά το πρώτο σύμπτωμα της νόσου Αλτσχάιμερ.

Στο μετωπιαίο τμήμα του εγκεφάλου, καταστρέφεται η ικανότητα επεξεργασίας της λογικής σκέψης.

Στο μετωπιαίο τμήμα, οι πρωτεΐνες καταστρέφουν την ικανότητα επεξεργασίας λογικών σκέψεων και στη συνέχεια δρουν στις περιοχές που είναι υπεύθυνες για τα συναισθήματα, με αποτέλεσμα ακανόνιστες αλλαγές στη διάθεση.

Στο ανώτερο τμήμα του εγκεφάλου εμφανίζονται παράνοια και ψευδαισθήσεις.

Στο πίσω μέρος του εγκεφάλου, οι πλάκες και τα νημάτια συνεργάζονται για να διαγράψουν τις αναμνήσεις στο πίσω μέρος του μυαλού.

Τελικά, τα κέντρα ελέγχου του καρδιακού παλμού και της αναπνοής εξουδετερώνονται επίσης και ο ασθενής πεθαίνει.

Στους νευρώνες, η ανώμαλη φωσφορυλίωση (κίτρινο) των Τ-πρωτεϊνών (κόκκινο-πορτοκαλί) προκαλεί την κατάρρευση των μικροσωληνίσκων, με αποτέλεσμα τη συσσωμάτωση σε νευροϊνιδιακές δεσμίδες (πορτοκαλί). Η μεταφορά των συναπτικών κυστιδίων (σφαιριδίων) αναστέλλεται.

Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι τόσο καταστροφική που πολλοί ερευνητές εργάζονται για την εξεύρεση θεραπείας.

Προσωρινές θεραπείες μπορούν να ανακουφίσουν την ανεπάρκεια της ακετυλοχολίνης, ενός σημαντικού χημικού πομπού στον εγκέφαλο. Η ακετυλοχολίνη βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα στους ασθενείς με Αλτσχάιμερ επειδή τα νευρικά κύτταρα που την παράγουν έχουν καταστραφεί.

Μια άλλη πιθανότητα είναι ένα εμβόλιο που θα "εκπαιδεύει" το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού να επιτίθεται στις πλάκες β-αμυλοειδούς πριν συσσωρευτούν.

Ωστόσο, καμία πραγματική θεραπεία δεν έχει ακόμη βρεθεί. Η νόσος Αλτσχάιμερ ανακαλύφθηκε πριν από περισσότερα από 100 χρόνια και δεν έχει ακόμη κατανοηθεί καλά. Κάποια μέρα μπορεί να γίνει κατανοητός ο ακριβής μηχανισμός της και να βρεθεί λύση.