Ποια είναι τα 4 έντομα που πήραν έγκριση ως τα «νέα τρόφιμα»

Είτε μιλάμε για ενδιάμεσα γεύματα είτε για συστατικά τροφών, είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν τρία έντομα που έχουν εγκριθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως “καινοφανή τροφή”;

Οι τρεις τύποι εντόμων που έχουν εγκριθεί ως “νέα τρόφιμα” στην αγορά της ΕΕ είναι

ο οικιακός γρύλος (house cricket),
το κίτρινο αλευροσκουλήκι (yellow mealworm) είναι ένα είδος τσιροκέρας και έχουν εγκριθεί ως καινοφανή τροφή από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη, ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και άλλα θρεπτικά συστατικά.
και η αποδημητική ακρίδα (migratory locus).

Εγκρίθηκε η διάθεση του τέταρτου εντόμου ως τροφής, του μικρότερου αλευροσκουλήκιου ή σκαθαράκιου (Alphitobius diaperionus), καθώς εξετάζονται ακόμη οκτώ αιτήσεις. Η διάθεση του πέμπτου εντόμου, του οικιακού γρύλου (acheta domesticus), εγκρίθηκε μόνο σε μορφή σκόνης, ενώ παραμένει υπό εξέταση.

Σύμφωνα με την ίδια ανακοίνωση, η ΕΕ έχει δώσει την έγκριση για την πώληση του οικιακού γρύλου ως νέας τροφής σε αποξηραμένη, σε μορφή σκόνης, πάστας ή κατεψυγμένης μορφής. Αυτή η τροφή προορίζεται για διάθεση στην αγορά ως συστατικό σε διάφορα προϊόντα διατροφής για τον γενικό πληθυσμό.

Η ασφάλεια της κατανάλωσης εντόμων ως τροφής είναι ένα θέμα που διερευνάται και ρυθμίζεται από τις αρμόδιες υγειονομικές αρχές σε κάθε χώρα. Σε γενικές γραμμές, εάν τα έντομα που προορίζονται για κατανάλωση παράγονται, επεξεργάζονται και πακετάρονται σύμφωνα με υψηλά πρότυπα υγιεινής και ασφάλειας τροφίμων, μπορούν να θεωρηθούν ασφαλή για κατανάλωση.

Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα προβλήματα ασφάλειας που μπορεί να σχετίζονται με την κατανάλωση εντόμων. Ορισμένα από αυτά περιλαμβάνουν τη δυνατότητα παρουσίας αλλεργιογόνων ουσιών, την πιθανότητα μόλυνσης με βακτηρίδια ή παθογόνους μικροοργανισμούς, καθώς και τον πιθανό κίνδυνο μόλυνσης από περιβαλλοντικές τοξίνες.

Για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, οι αρχές ασφάλειας τροφίμων συνήθως εφαρμόζουν κανονισμούς και προτύπους για την παραγωγή, επεξεργασία και διάθεση των εντόμων ως τροφής. Επιπλέον, οι καταναλωτές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους την ποιότητα και την προέλευση των εντόμων που αγοράζουν και να τηρούν τις συστάσεις αποθήκευσης και προετοιμασίας που παρέχονται.

Συνολικά, η ασφάλεια της κατανάλωσης εντόμων εξαρτάται από την τήρηση κανονισμών ασφαλείας τροφίμων, την ποιότητα της παραγωγής και την ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τις σωστές πρακτικές αποθήκευσης και προετοιμασίας.

Πρέπει, όμως, να τρώμε έντομα;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση απαντά ότι οι καταναλωτές έχουν την ελευθερία να αποφασίζουν εάν θέλουν να καταναλώνουν έντομα ή όχι. Παρόλα αυτά, η χρήση των εντόμων ως εναλλακτική πηγή πρωτεΐνης δεν είναι κάτι καινούργιο και σε πολλές περιοχές του κόσμου τα έντομα καταναλώνονται τακτικά. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας, τα έντομα ως τροφή αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό ζήτημα για τον 21ο αιώνα, λόγω του αυξανόμενου κόστους της ζωικής πρωτεΐνης, της επισιτιστικής ανασφάλειας, των περιβαλλοντικών πιέσεων, της αύξησης του πληθυσμού και της αυξανόμενης ζήτησης για πρωτεΐνη. Επομένως, είναι αναγκαίο να εξεταστούν εναλλακτικές λύσεις στην παραδοσιακή κτηνοτροφία.

Η διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας επισημαίνει ότι τα έντομα αποτελούν μια ιδιαίτερα θρεπτική και υγιεινή πηγή τροφής, με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, πρωτεΐνες, βιταμίνες, φυτικές ίνες και μέταλλα. Έτσι, αποτελούν μια εναλλακτική πηγή πρωτεΐνης που συμβάλλει στην προαγωγή μιας υγιεινής και βιώσιμης διατροφής.

Στο πλαίσιο του προγράμματος Horizon Europe, το οποίο προωθεί την έρευνα και την καινοτομία, οι πρωτεΐνες βάσει έντομων θεωρούνται ένας από τους κύριους τομείς έρευνας. Σύμφωνα με αυτή την οργάνωση, οι περιβαλλοντικές οφελη από την εκτροφή εντόμων ως τροφή γερνούν σε: α) αποδοτική μετατροπή οργανικών υλικών σε τροφή, β) μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, γ) μείωση της χρήσης νερού και καλλιέργειας εκτάσεων, δ) χρήση βιο-μετατροπής βασισμένης σε έντομα για την μείωση των τροφικών απωλειών.

Φάρμα Εντόμων – Από το έδαφος στο πιάτο

Η Ÿnsect ιδρύθηκε το 2011 στο Παρίσι της Γαλλίας από επιστήμονες και περιβαλλοντικούς ακτιβιστές, με πιστοποίηση Next40 και B Corp, έχει ηγετική θέση στην παραγωγή πρωτεϊνών και φυσικών λιπασμάτων από έντομα.

Εκτρέφει και επεξεργάζεται έντομα σε υψηλής ποιότητας συστατικά όχι μόνο για τα κατοικίδια, τα ψάρια και τα φυτά αλλά και για τη διατροφή του ανθρώπου. Χρησιμοποιεί πρωτοποριακή ιδιόκτητη τεχνολογία που καλύπτεται από 377 διπλώματα ευρεσιτεχνίας σε 44 κατηγορίες, για την παραγωγή μικρότερων και κίτρινων αλευροφόρων σκουληκιών σε πλήρως αυτοματοποιημένες κάθετες φάρμες. Διαχειρίζεται τρεις εγκαταστάσεις παραγωγής, μία στο Dole της Γαλλίας (2016), μία στην Ολλανδία (2017), μία στις ΗΠΑ (2022) και μια νέα τοποθεσία που βρίσκεται υπό κατασκευή για τη μεγαλύτερη καθετοποιημένη φάρμα στον κόσμο, στην περιοχή Αμιέν της Γαλλίας.

Απασχολεί 360+ άτομα, έχει συγκεντρώσει περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια από μεγάλα παγκόσμια επενδυτικά κεφάλαια, τράπεζες και δημόσιους φορείς και εξάγει τα προϊόντα της σε όλο τον κόσμο.

Στις 16 Ιανουαρίου 2023 κέρδισε το Βραβείο Αειφορίας στην κατηγορία τροφίμων του παγκόσμιου διαγωνισμού Zayed 2023 των ΗΑΕ, που αναγνωρίζει την αριστεία στη βιωσιμότητα. Η αξία του επάθλου αγγίζει τα $600.000 και θα επενδυθεί στην αύξηση της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας και την παραγωγή πιο θρεπτικών τροφίμων με λιγότερους πόρους.

«Είμαστε εξαιρετικά περήφανοι που επιλεχτήκαμε ως νικητές αυτού του βραβείου κύρους. Στην Ÿnsect, επιθυμία μας είναι να ανταποκριθούμε σε μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας: να ταΐσουμε τον πλανήτη διατηρώντας τον. Η κατάκτηση του βραβείου θα μας επιτρέψει να κλιμακώσουμε την εταιρεία από 100.000 τόνους χωρητικότητας σε περισσότερους από 1 εκατομμύριο τόνους, κάτι που θα μας επιτρέψει να ταΐσουμε περισσότερους από 10 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ θα μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στον αγροτικό τομέα», λέει ο Διευθύνων Σύμβουλος Antoine Hubert.

Ποια είναι τα 4 έντομα που πήραν έγκριση ως τα «νέα τρόφιμα» – Ποιο έντομο τρώμε ήδη

Φάρμα Εντόμων – Food Chain 2.0: Μετατροπή των απορριμμάτων σε τροφή
Μια εντελώς διαφορετική φιλοσοφία για τη δημιουργία φάρμας εντόμων, έχει προσεγγίσει η νεοφυής εταιρία βιοτεχνολογίας Better Origin. Αποστολή της είναι να διορθώσει τη σπασμένη τροφική αλυσίδα, εξαλείφοντας τη σπατάλη τροφίμων και τις εκπομπές που τη συνοδεύουν. Ο Ελληνας ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος Φώτης Φωτιάδης και ο Σλοβένος βιολόγος Μίχα Πίπαν, έχουν αναπτύξει το πρότυπο προϊόν – μίνι φάρμας εντόμων Χ1, που λειτουργεί μέσα σε container και αξιοποιεί τα απορρίμματα των τοπικών υπεραγορών. Με χρήση της τεχνολογίας μετατρέπουν τα απορρίμματα σε μία μορφή πολτού (smoothies), με τα οποία εκτρέφουν τα έντομα, τα οποία με τη σειρά τους γίνονται ζωοτροφή για τα κοτόπουλα.

Τροφική Αλυσίδα 2.0
Ένα κυκλικό (όχι γραμμικό) σύστημα εμπνευσμένο από τη φύση. Στο Food Chain 2.0 τα θρεπτικά συστατικά παραμένουν εντός του συστήματος. Ένα κομμάτι φρούτου που σαπίζει γίνεται τροφή για έντομα, τα οποία στη συνέχεια τρώγονται από μεγαλύτερα ζώα. Ακόμη και τα απόβλητα που παράγονται από την αλυσίδα εφοδιασμού των ζώων μπορούν να ανακυκλωθούν σε θρεπτικά συστατικά για τα φυτά και το έδαφος. Τα έντομα είναι ένα κρίσιμο συστατικό σε αυτό: τα απορρίμματα τροφίμων είναι η τροφή τους.

«Τα απορρίμματα και η έννοια των απορριμμάτων είναι δημιούργημα του ανθρώπου. Ο άνθρωπος καλείται να λύσει ένα πρόβλημα που έχει δημιουργήσει μόνος του. Στη φύση δεν υπάρχει η έννοια του απορρίμματος. Αυτό που εμείς ονομάζουμε απόρριμμα, στη φύση είναι τροφή για το επόμενο κομμάτι της τροφικής αλυσίδας», εξηγεί ο Φώτης Φωτιάδης στο podcast με τίτλο «Better Origin: Αποκαθιστώντας τη σπασμένη τροφική αλυσίδα».

Η startup Better Origin με έδρα στο Cambridge, έχει συγκεντρώσει συνολικά χρηματοδοτήσεις που αγγίζουν τα 19 εκατομμύρια δολάρια. Μεταξύ άλλων, κέρδισε £1,1 εκατομμύρια από τα £10 εκατομμύρια του UK Government’s Industrial Strategy Challenge Fund, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει στην ανάπτυξη του τομέα βιομετατροπής των εντόμων – επιταχύνοντας τη μετάβαση σε βιώσιμες μεθόδους καλλιέργειας.

Τροφή για σκέψη: Τρώμε ήδη έντομα;

Αν σας έλεγαν ότι το κόκκινο χρώμα προέρχεται από έντομα θα το πιστεύατε;

Και όμως είναι αλήθεια. Το κόκκινο χρώμα που συναντάται στα αλλαντικά, τα αναψυκτικά, τα red velvet cakes, τα παιδικά ζελεδάκια και σε άλλα τρόφιμα, προέρχεται από μία ουσία που ονομάζεται καρμίνη ή αλλιώς Κοχενίλη ή Καρμινικό οξύ (E120). Η λέξη cochineal προέρχεται από τη λατινική λέξη “coccinus” που σημαίνει “κόκκινο χρώμα”. Το καρμινικό οξύ είναι μια χημική ουσία με κόκκινη απόχρωση, που παράγεται από τα θηλυκά έντομα και τα αυγά τους, του είδους Cochineal Dactylopius coccus Casta. Το Cochineal, Dactylopius coccus, είναι ένα έντομο μικρού μεγέθους, που ζει στους κάκτους nopal του γένους Opuntia, πιο γνωστή σε εμάς ως φραγκοσυκιά.

Το κόκκινο χρώμα στα παιδικά́ ζελεδάκια περιέχει καρμίνη που παράγεται από́ τα θηλυκά́ έντομα και τα αυγά́ τους

Είναι καταχωρημένο ως πρόσθετο στη βάση δεδομένων της EFSA με την αρίθμηση Ε120 που αντιστοιχεί σε εκχύλισμα κοχίνης, καρμινικού οξέος και καρμίνης. Λόγω της προέλευσής του δεν είναι κατάλληλο για όσους ακολουθούν vegan τρόπο ζωής, ωστόσο είναι ένα καλό παράδειγμα για να κατανοήσουμε ότι ήδη τρεφόμαστε με έντομα, μόνο που δεν το γνωρίζαμε καθώς υπήρχε σε μία διαφορετική σύσταση.

Άλλωστε, το αίσθημα της «αηδίας» που προκαλείται στο άκουσμα της διατροφής με έντομα, έχει ήδη εντοπιστεί από τις εταιρίες marketing και γι’ αυτό πρόκειται να κυκλοφορήσουν, αρχικά, σε μορφή σκόνης.

Γιατί εγκρίθηκε η κατανάλωση εντόμων ως τρόφιμα;

Ύστερα από την πρόσφατη έγκρισή τους οι αλευροσκώληκες θεωρούνται πλέον νέο τρόφιμο, δηλαδή τρόφιμο που δεν κατανάλωναν ευρέως οι πολίτες της ΕΕ πριν από τις 15 Μαΐου 1997, όταν τέθηκε σε ισχύ ο πρώτος κανονισμός για τα νέα τρόφιμα.

Με βάση τα πορίσματα αυστηρής επιστημονικής αξιολόγησης που διενέργησε η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), τα κράτη μέλη συμφώνησαν με την έγκριση της αίτησης που είχε υποβάλει υπεύθυνος επιχείρησης τροφίμων στην Επιτροπή για τη διάθεση του συγκεκριμένου προϊόντος στην αγορά της ΕΕ.

Στη συνέχεια, η Επιτροπή εξέδωσε τη σχετική νομική πράξη την 1η Ιουνίου 2021.

Απομένει να δούμε βεβαίως αν θα αποφασίσουν και οι καταναλωτές να εντάξουν το έδεσμα αυτό στη διατροφή τους ή όχι, αν και η κατανάλωση εντόμων δεν είναι κάτι καινούριο, καθώς αυτά ήδη αποτελούν μέρος της ανθρώπινης διατροφής σε πολλά μέρη του κόσμου.

Είναι τα έντομα ασφαλή για κατανάλωση ως τρόφιμα;

Ναι. Τα νέα τρόφιμα μπορούν να εγκριθούν μόνο εάν δεν παρουσιάζουν κανένα κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία. Ύστερα από αίτηση που κατέθεσε η εταιρεία SAS EAP Group, το προϊόν υποβλήθηκε σε αυστηρή επιστημονική αξιολόγηση από την EFSA, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι αλευροσκώληκες είναι ασφαλείς.

Θα ήθελα να τονίσω ότι τα νεοεγκριθέντα τρόφιμα υπόκεινται στους κανόνες της ΕΕ που διέπουν την επισήμανση των αλλεργιογόνων. Σύμφωνα με τους κανόνες αυτούς 14 αλλεργιογόνα, όπως αυγά, γάλα, ψάρια, καρκινοειδή και τώρα τα έντομα, πρέπει να δηλώνονται στην επισήμανση. Έτσι, τα άτομα με τροφικές αλλεργίες μπορούν να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις και να αποφεύγουν προϊόντα με συστατικά στα οποία είναι ευαίσθητα.

Για γενικά θέματα υγείας, όπως είναι οι τροφικές αλλεργίες, η EFSA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κατανάλωση αλευροσκωλήκων μπορεί ενδεχομένως να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις, ιδίως στα άτομα με προϋπάρχουσες αλλεργίες στα καρκινοειδή και τα ακάρεα. Οι περιπτώσεις όμως αυτές παραμένουν πολύ περιορισμένες.

Πώς θα γνωρίζουν οι καταναλωτές αν τα τρόφιμά τους περιέχουν έντομα;

Το σχέδιο νομικής πράξης καθορίζει τις απαιτήσεις επισήμανσης για τα προϊόντα τρόφιμα που θα περιέχουν το νέο τρόφιμο. Η απαίτηση αυτή έρχεται να προστεθεί στις απαιτήσεις του κανονισμού για θέματα επισήμανσης.

Με λίγα λόγια, οι καταναλωτές μπορούν να είναι ήσυχοι ότι, όταν τα προϊόντα αυτά εμφανιστούν στα ράφια των καταστημάτων, θα φέρουν σαφή επισήμανση που θα ενημερώνει επακριβώς τους καταναλωτές για το ακριβές περιεχόμενο των αγορών τους. Η ΕΕ είναι απόλυτα προσηλωμένη στην αρχή της διαφάνειας.

Με ποιον τρόπο τα έντομα στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές συμβάλλουν στη βιωσιμότητα του επισιτιστικού συστήματος;

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), τα έντομα θα συμβάλουν σημαντικά στην επίλυση πολυάριθμων θεμάτων που αντιμετωπίζουμε και θα συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τον 21ο αιώνα. Στα ζητήματα αυτά περιλαμβάνονται το αυξανόμενο κόστος των ζωικών πρωτεϊνών, η επισιτιστική ανασφάλεια, οι περιβαλλοντικές πιέσεις, η αύξηση του πληθυσμού και η αυξανόμενη ζήτηση πρωτεϊνών μεταξύ των μεσαίων τάξεων.

Τα έντομα είναι σε αφθονία στον πλανήτη μας, διαθέτουν υψηλές πρωτεϊνικές και θρεπτικές ιδιότητες και ευθύνονται για λιγότερο από το 1% του αποτυπώματος άνθρακα του ζωικού κεφαλαίου. Αποτελούν λοιπόν την ιδανική εναλλακτική διατροφική επιλογή για μια υγιεινή και βιώσιμη δίαιτα. Συμβάλλουν έτσι όχι μόνο στην υγεία μας αλλά και στην υγεία του περιβάλλοντος και, επομένως, στο ίδιο μας το μέλλον.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα στον τομέα αυτό;

Σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO, πάνω από 1.900 είδη εντόμων έχουν χρησιμοποιηθεί ως τροφή παγκοσμίως. Όπως και για τους αλευροσκώληκες, στο πλαίσιο του κανονισμού για τα νέα τρόφιμα η Επιτροπή έχει λάβει αρκετές αιτήσεις για την έγκριση άλλων ειδών εντόμων, όπως οι προνύμφες Alphitobius diaperinus (μικρό σκαθάρι των αλεύρων), Gryllodes sigillatus (τροπικός οικοδίαιτος γρύλος), Acheta domesticus (οικοδίαιτος γρύλος ή τριζόνι), Locusta migratoria (αποδημητική ακρίδα) και προνύμφες Hermetia illucens (μαύρη μύγα των απορριμμάτων).

Μέχρι στιγμής η Επιτροπή έχει κρίνει έγκυρες 11 αιτήσεις και διενεργείται αξιολόγηση ασφάλειας για καθεμία από αυτές. Μόλις εκδοθεί θετική γνώμη από την EFSA, η Επιτροπή θα προχωρήσει στη διαδικασία έγκρισης.

Τα προσεχή έτη τα είδη εντόμων που θα εγκριθούν βάσει του κανονισμού για τα νέα τρόφιμα θα αποτελούν μια ολοένα και σημαντικότερη εναλλακτική πηγή πρωτεϊνών, που θα συμβάλλουν στους στόχους της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» για ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων στην ΕΕ και παγκοσμίως.