Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε ως κατάπλασμα και ο Ιούλιος Καίσαρας είχε στην κατοχή του μεγάλες ποσότητες του φυτού, τις οποίες παραχώρησε στο ταμείο του ρωμαϊκού κράτους. Ο λόγος για το σύλφιο, το φυτό που ευδοκιμούσε στη βόρεια Αφρική και θεωρείται συγγενικό με τον μάραθο και το σέλινο….
Πως εξαφανίσθηκε το «θαυματουργό» σύλφιο…
Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε ως κατάπλασμα και ο Ιούλιος Καίσαρας είχε στην κατοχή του μεγάλες ποσότητες του φυτού, τις οποίες παραχώρησε στο ταμείο του ρωμαϊκού κράτους. Ο λόγος για το σύλφιο, το φυτό που ευδοκιμούσε στη βόρεια Αφρική και θεωρείται συγγενικό με τον μάραθο και το σέλινο. Ο Θεόφραστος το σύγκρινε με την «Ηράκλεια Πανάκεια» και ανέφερε πως ήταν ένα σκιανθές φυτό.
Φύτρωνε σε έκταση 200 επί 55 χιλιόμετρα στη σημερινή Λιβύη. Σε μια λακωνική κύλικα απεικονίζεται ο βασιλιάς της Κυρήνης να επιβλέπει την συγκομιδή του φυτού, καθώς στην εξαγωγή τουτηριζόταν η οικονομία αυτής της ελληνικής αποικίας στη βόρεια Αφρική. Το σύλφιο ήταν τυπωμένο στα νομίσματα και αποτελούσε το έμβλημα της πόλης.
Όπως δημοσιεύει εκτενώς και το BBC, τα αρχαία κείμενα αναφέρουν το Σίλφιο ως αντισυλληπτικό μέσο. Οι γυναίκες που δεν ήθελαν να γονιμοποιήσουν έπιναν μία ποσότητα, όσο το μέγεθος ενός μπιζελιού, μία φορά τον μήνα.
Το φυτό αποκαλείται «τροφή των θεών» αλλά και «κοπριά του διαβόλου» εξαιτίας της άσχημης μυρωδιάς τής ρίζας του. Στην αρχαιότητα, ως «σύλφιο το μηδικόν», θεωρείτο πανάκεια, δηλαδή γενικό τονωτικό, φάρμακο «δια πάσαν νόσον» ακατάλληλο όμως για εγκύους, καθώς θεωρείτο και εκτρωτικό.
Σίλφιο το έλεγαν οι πρόγονοί μας και silphium οι Ρωμαίοι, αν και αυτοί του επιφύλαξαν πολλές ακόμα ονομασίες (laserpicium, lasarpicium κ.ά.). Και το χρησιμοποιούσαν για τα πάντα, από αρωματικό καρύκευμα για τη νοστιμάδα της μαγειρικής και τοπική αναλγητική αλοιφή μέχρι φάρμακο για πάμπολλες νόσους. Έγινε περιβόητο βέβαια σε όλο τον γνωστό κόσμο για τις διεγερτικές και αντισυλληπτικές του ιδιότητες.
Η χρήση του φυτού έχει απαθανατιστεί σε Κυρηναϊκό νόμισμα της εποχής εκείνης. Το νόμισμα αναπαριστά μία γυναίκα που με το χέρι της έχει γείρει ένα κλαδί του φυτού έτσι ώστε το άνθος του να δείχνει την αναπαραγωγική της περιοχή. Το Σίλφιο αναφέρεται σε ένα από τα 500 είδη φυτών που καταγράφονται στα έργα του Θεόφραστου και του Διόσκουρου. Ο Διοσκουρίδης το συνιστούσε ως αντισυλληπτικό και εκτρωτικό.
Έχει υποστηριχτεί μάλιστα ιστορικά πως η κλασική αρχαιότητα περιστράφηκε εν πολλοίς γύρω από το σίλφιο, ένα βότανο-πανάκεια. Οι Έλληνες, ας πούμε, το λάτρευαν και ως εύγευστο καρύκευμα για το φαγητό τους. Το αγαπούσαν με πάθος και το έβαζαν στα πάντα, σαν τον σημερινό μαϊντανό. Οι Έλληνες αποξήραιναν τον χυμό του για τη μαγειρική του χρήση, ενώ οι Ρωμαίοι το έτρωγαν ολόκληρο. Ακόμα και τις ρίζες του γεύονταν, τις οποίες διατηρούσαν στο ξίδι.
Το φυτό ήταν τόσο παινεμένο ως μπαχαρικό που έφτασαν -τόσο στην κλασική όσο και τη ρωμαϊκή αρχαιότητα- να πληρώνουν όσο τίποτα τα ζώα που είχαν βοσκήσει στο Σίλφιο, γιατί πίστευαν πως έδινε καλύτερη γεύση στο κρέας τους.
Ακόμα και συνταγές έχουν φτάσει ως τις μέρες μας με το νόστιμο καρύκευμα: Ο δραματικός ποιητής Άλεξις μας λέει πως για να φτιάξουμε ωραία σαφρίδια «τους βγάζεις τα βράγχια, τα ξεπλένεις, τα καθαρίζεις, τα ανοίγεις στα δύο, τα στρώνεις, τα αλευρώνεις, τα αλείφεις με σίλφιο και τα καλύπτεις με τυρί, αλάτι και ρίγανη». Ο πλατωνικός φιλόσοφος Ξενοκράτης μοιράζεται μαζί μας το μυστικό για νοστιμότατες φούσκες (τα οστρακοειδή): «Τις κόβουμε, ξεπλένουμε και περιχύνουμε με κυρηναϊκό σίλφιο, απήγανο, άλμη και ξίδι ή φρέσκια μέντα σε ξίδι και γλυκό κρασί».
Αλλά και ο Αθηναίος στους «Δειπνοσοφισταί» του αναφέρει πως έτρωγαν παστό ψάρι, μαριναρισμένο με κρασί, λάδι και σίλφιο. Ως τη ρωμαϊκή εποχή, το βότανο είχε γίνει τόσο λατρεμένο που εμφανίζεται σε όλες σχεδόν τις συνταγές της μαγειρικής «Βίβλου» των Ρωμαίων, τον τσελεμεντέ του Καίλιου Απίκιου («Περί μαγειρικής»).
Εφτακόσια χρόνια το πάλευαν όλοι, Μινωίτες, Αιγύπτιοι, Έλληνες, Ρωμαίοι και κάθε άλλος λαός της Μεσογείου, μάταια όμως. Μόνο η Κυρήνη είχε το προνόμιο να πλουτίζει από το Σίλφιο.
Την ίδια ώρα, το θαυματουργό χορτάρι είχε και πολλές θεραπευτικές χρήσεις, αν και είναι δύσκολο να αποτιμήσουμε με σύγχρονους ιατρικούς όρους την αποτελεσματικότητά τους. Από πονόλαιμο, πυρετό και δυσπεψία μέχρι αφροδίσια νοσήματα (κονδυλώματα) και ανεπιθύμητες κυήσεις λεγόταν πως θεράπευε. Ο Ιπποκράτης παρότρυνε τους ασθενείς του: «Όταν εξέχει το έντερο και δεν επιστρέφει στη θέση του, ξύστε σε μικρά κομμάτια το καλύτερο και πιο συμπαγές σίλφιον και εφαρμόστε το ως κατάπλασμα».
Αλλά και ο Θεόφραστος ο Ερέσιος και ο Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος το παρομοίαζαν με την «Ηράκλεια Πανάκεια», λέγοντάς μας πως το σκιανθές φυτό ήταν κατάλληλο για όλες τις ασθένειες.
Την ίδια στιγμή, ο ανθός του χρησιμοποιούνταν στην παρασκευή αρωμάτων, καθώς οι αρχαίοι εκμεταλλεύονταν κάθε τετραγωνικό εκατοστό του.
Ήταν πάντως αναμφίβολα η αντισυλληπτική του δράση που έκανε τους Έλληνες να το προτιμούν και τους Ρωμαίους να το λατρεύουν.
Πράγματι, οι Ρωμαίοι το αγάπησαν τόσο πολύ, που ανέφεραν το αγνό βότανο σε ποιήματα και τραγούδια και το έγραψαν σε μεγάλα έργα λογοτεχνίας.
Το Σίλφιο με τη λατινική του ονομασία (laserpicium) παίζει και σε ποίημα του Κάτουλλου προς την ερωμένη του Λεσβία, διαδραματίζοντας έτσι σαφή ρόλο στην ανθρώπινη σεξουαλικότητα.
Σύλφιο, φυτό της οικογένειας ferula
Οι Ρωμαίοι ονόμαζαν τον χυμό του φυτού λασήρα και το κοστολογούσαν όπως το ασήμι. Χαρακτηριστικά ανέφεραν ότι αξίζει το βάρος του σε δηνάρια. Στην αρχαιότητα το χρησιμοποιούσαν ως αντισυλληπτικό και ως φάρμακο για τον βήχα και τον πονόλαιμο. Παράλληλα, το χρησιμοποιούσαν και ως καρύκευμα στη μαγειρική. Χαρακτηριστικά, ο Αθηναίος στο έργο του «Δειπνοσοφισταί» αναφέρει ότι έτρωγαν παστό ψάρι, μαριναρισμένο με κρασί, λάδι και σύλφιο.
Ο «Κύλιξ του Αρκεσίλα». O βασιλιάς της Κυρήνης Αρκεσίλαος Β’, επιβλέπει την συσκευασία και φόρτωση του σίλφιου
Η εξαφάνιση του φυτού Σύμφωνα με τον Θεόφραστο, το σύλφιο δεν μπορούσε να καλλιεργηθεί. Σιγά σιγά άρχισε να εκλείπει και λέγεται ότι τα τελευταία κλαράκια του φυτού προσφέρθηκαν ως δώρο στον αυτοκράτορα Νέρωνα.
Οι αιτίες της εξαφάνισης δεν είναι ξεκάθαρες. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, την εποχή της γέννησης του Χριστού κάποιοι λαοί της ερήμου κατέστρεψαν τις ρίζες του φυτού. Επίσης, η υπερκατανάλωση του σύλφιου τόσο από τους ανθρώπους όσο και από τα ζώα που βοσκούσαν στις περιοχές όπου φύτρωνε, οδήγησε στην εξαφάνιση του.
Το σύλφιο καταναλώθηκε και καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα τον 2ο και τον 3ο αιώνα π.Χ., περίοδος κατά την οποία θεωρείτο αγαπημένο φυτό των αρχαίων Ελλήνων, των Ρωμαίων και των Αιγυπτίων. Θεωρείται ότι εξαφανίστηκε τον 1ο αιώνα π.Χ. Παρόλο που είχαν προσπαθήσει να το καλλιεργήσουν σε άλλα μέρη, το φυτό δεν φύτρωνε πουθενά εκτός της Κυρηναϊκής. Μέχρι σήμερα οι βοτανολόγοι δεν έχουν καταφέρει να το ταυτοποιήσουν…
©ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ*Οι πληροφορίες που περιέχονται στην σελίδα ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την γνωμάτευση του ιατρού σας. Αν
αποφασίσετε να ακολουθήσετε κάποια θεραπεία ή διατροφή ρωτήστε τον
προσωπικό ιατρό σας.
Ακολουθήστε μας και στο Facebook
Για να μην χάνεις καμία ανάρτηση, ακολούθησε μας στο GOOGLE NEWS!
Μια φωτογραφία χίλιες λέξεις: Ακολούθησε μας και στο Instagram
Social Plugin