Χαρούπι : Το Φυσικό Θαύμα για την Υγεία

Οι χαρουπιές καλλιεργούνταν στην αρχαία Ελλάδα για τους καρπούς τους.

Από τον Θεόφραστο γνωρίζουμε ότι οι Ίωνες ονόμαζαν το δέντρο Cernia και ότι ο καρπός του ονομαζόταν επίσης αιγυπτιακά σύκα.

Ο Θεόφραστος περιγράφει σωστά ότι ο καρπός αποτελείται από τον κορμό του δέντρου, καθώς τα άνθη αναπτύσσονται πάντα στις μασχάλες των φύλλων ή απευθείας από τα παλαιότερα κλαδιά.

Το χαρούπι είναι ένα πολύτιμο τρόφιμο που έχει χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα για τις θεραπευτικές του ιδιότητες.

Είναι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά, όπως φυτικές ίνες, βιταμίνες, μέταλλα και αντιοξειδωτικά.

Τα αντιοξειδωτικά είναι χημικές ουσίες που βοηθούν στην προστασία του οργανισμού από τις βλάβες που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες.

*Οι ελεύθερες ρίζες είναι ασταθείς μόρια που μπορούν να βλάψουν τα κύτταρα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες όπως ο καρκίνος, οι καρδιακές παθήσεις και η νόσος του Alzheimer.

Το χαρούπι έχει αποδειχθεί ότι έχει μια σειρά από θεραπευτικές ιδιότητες, όπως:

Βοηθά στη μείωση της αρτηριακής πίεσης
Βελτιώνει την υγεία της καρδιάς
Προστατεύει από τον καρκίνο
Βελτιώνει τη λειτουργία του εγκεφάλου
Βελτιώνει την πέψη
Βοηθά στη μείωση του άγχους και του στρες

Το χαρούπι είναι ο καρπός του δέντρου χαρουπιά (Ceratonia siliqua), το οποίο είναι εγγενές στη Μεσόγειο. Είναι ένα δημοφιλές υποκατάστατο της σοκολάτας, καθώς έχει παρόμοια γεύση, αλλά είναι πιο υγιεινό. Το χαρούπι είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και μέταλλα, και έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λιπαρά. Είναι επίσης μια καλή πηγή αντιοξειδωτικών, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία του οργανισμού από τη γήρανση και τις ασθένειες.

Τα χαρούπια μπορούν να καταναλωθούν με διάφορους τρόπους. Μπορούν να τρώγονται ολόκληρα, να αποξηραίνονται, να αλέθονται σε σκόνη ή να προστίθενται σε τρόφιμα και ποτά. Χρησιμοποιούνται συχνά σε συνταγές για σοκολάτα, κέικ, μπισκότα, μπάρες, δημητριακά, smoothies και άλλα.

Ακολουθούν μερικά από τα οφέλη για την υγεία του χαρουπιού:

Χαμηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λιπαρά
Υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες
Καλή πηγή βιταμινών και μετάλλων
Πλούσιο σε αντιοξειδωτικά
Μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου καρδιακών παθήσεων
Μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου διαβήτη
Μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου καρκίνου
Μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της πέψης
Μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της μνήμης και της συγκέντρωσης
Μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της διάθεσης
Μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του άγχους και του στρες

Το χαρούπι είναι ένα πολύ υγιεινό και νόστιμο τρόφιμο που μπορεί να προστεθεί σε διάφορες συνταγές. Είναι μια καλή επιλογή για όσους αναζητούν ένα υποκατάστατο της σοκολάτας ή για όσους θέλουν να βελτιώσουν τη διατροφή τους.

Το δέντρο αναφέρεται επίσης στην παραβολή του Ασωτού. Το χαρούπι τρώγονταν στην αρχαία Αίγυπτο, όπου το χρησιμοποιούσαν ως γλυκαντικό για το γλυκό "νενζέμ". Οι Ισραηλινοί έτρωγαν χαρούπι κατά τη διάρκεια της εβραϊκής γιορτής 'Tu Bishvat' και οι μουσουλμάνοι έπιναν χυμό χαρουπιού κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού. Στην Αίγυπτο, το χαρούπι τρώγεται σήμερα ως σνακ και οι θρυμματισμένοι λοβοί χρησιμοποιούνται σε δροσιστικά ποτά. Στην Τουρκία, τη Μάλτα, την Πορτογαλία και τη Σικελία, χρησιμοποιούνται επίσης σε λικέρ. Στη Λιβύη και το Περού, το σιρόπι χαρουπιού χρησιμοποιείται σε ποτά.

Ονομάζεται επίσης αψιθιά, κεράσι, ξυλοκέρασο, κούκος και κούκος. Η λατινική του ονομασία είναι Ceratonia siliqua και ανήκει στην οικογένεια Fabaceae (Favae) ή Hedropae (Hedropae). Το όνομά του προέρχεται από το σχήμα του καρπού του, του χαρουπιού, το οποίο μοιάζει με κέρατο δέντρου. Είναι αειθαλές δέντρο ύψους έως 18 μέτρων και ηλικίας έως 100 ετών, με στρογγυλεμένα, σκληρά και πυκνά φύλλα. Ευδοκιμεί σε άνυδρες και βραχώδεις παράκτιες περιοχές και αναπτύσσεται σε σημαντικές αποστάσεις.

Ενδημεί σε πολλά μέρη των μεσογειακών ακτών και στην Ελλάδα, αλλά καλλιεργείται επίσης σε φυτώρια για τον καλλωπισμό δρόμων και πάρκων. Οι χαρουπιές φυτεύονται παντού, ακόμη και σε πεζοδρόμια, καθώς παρέχουν πυκνή σκιά και δεν απαιτούν συντήρηση. Η Κρήτη φιλοξενεί επίσης το μεγαλύτερο φυσικό χαρουπόδασος της Ευρώπης και τρία εκκλησιαστικά χαρουπόδαστρα.

Πολυετείς χαρουπιές σε αυλές.

Τα λουλούδια εμφανίζονται μαζί με τα φύλλα στις αρχές του φθινοπώρου και οι λοβοί συλλέγονται στα τέλη Ιουλίου. Οι καρποί μοιάζουν με πράσινα φασόλια πριν ωριμάσουν και γίνονται καφέ όταν ωριμάσουν, σκληροί και γλυκοί (κατατάσσονται στα όσπρια).

Το "φασόλι" χαρακτηρίζεται από τους 5-15 μικρούς σκληρούς σπόρους, τα κέρατα και το ανάλογο βάρος (γραμμάρια 189-205 mm). Για το λόγο αυτό, το βάρος αυτού του σπόρου, το κεράσι, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για τον ορισμό του καρατίου (0,2 γραμμάρια), μιας μονάδας βάρους για τους πολύτιμους λίθους, πριν από 1500 χρόνια.

Ο φλοιός αλέθεται σε αλεύρι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά, το οποίο χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή και για ανθρώπινη κατανάλωση.

Τα περισσότερα από τα φύλλα χαρουπιού που παράγονται σήμερα χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές. Η αξία του αμύλου του είναι χαμηλή σε σύγκριση με άλλες ζωοτροφές (780 μονάδες αραβόσιτου, 689 μονάδες κριθαριού και 500 μονάδες χαρουπιού).

Ωστόσο, η υψηλή του αξία το καθιστά μια φθηνή ζωοτροφή και μπορεί να αναμιχθεί με άλλες ζωοτροφές για να βελτιωθεί η γεύση του και να γίνει πιο εύγευστο στα ζώα. Τα καρότα είναι γλυκά, νόστιμα και θρεπτικά, καθώς περιέχουν πρωτεΐνες, βιταμίνες και μέταλλα όπως ασβέστιο και σίδηρο. Τα καρότα έχουν υψηλό ποσοστό ζάχαρης (50%), εκ των οποίων το 30% είναι γλυκόζη, 10% πρωτεΐνη και 6% λίπος. Περιέχουν επίσης βιταμίνες Α, D και Β, καροτίνη, κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο, μαγγάνιο, χαλκό, χρώμιο και νικέλιο, μικρές ποσότητες ισοβουτυρικού οξέος (υπεύθυνες για την ελαφρώς δυσάρεστη οσμή), ινώδεις ουσίες όπως τανίνες και λιγνίνη (που καταστέλλουν τη χοληστερόλη και είναι αποτελεσματικές κατά του διαβήτη και της παχυσαρκίας), βλεννώδεις ουσίες, κυτταρίνη και τουλάχιστον έξι άλλα αντιοξειδωτικά. Είναι εύπεπτο και απαλλαγμένο από αλλεργίες.

Στην Κρήτη, η καλλιέργεια χαρουπιών για ζωοτροφές αποτελούσε παλαιότερα μια από τις πιο συνηθισμένες γεωργικές δραστηριότητες σε όλες τις παράκτιες περιοχές, αλλά σήμερα η καλλιέργεια χαρουπιών βρίσκεται σε μεγάλη πτώση.

Ωστόσο, αρκετές ποικιλίες εξακολουθούν να αλέθονται και να χρησιμοποιούνται ως θρεπτικό αλεύρι κατάλληλο για βρεφικούς κοιλόπονο και γαστρεντερίτιδα στα παιδιά. Μερικοί άνθρωποι βράζουν χαρούπι για να φτιάξουν μελάσα χαρουπιού, ένα απλό εκχύλισμα με βάση το νερό. Άλλοι το ψήνουν σε αλεύρι και το ανακατεύουν με μια μικρή ποσότητα αλευριού για να φτιάξουν ψωμί.

Συγκομιδή χαρουπιού

Από τους σπόρους εξάγεται επίσης μια κολλώδης ουσία (κόμμι), η οποία είναι χρήσιμη στη βιομηχανία χαρτιού και ως στερεωτικό για διάφορα τρόφιμα. Τέλος, οι σπόροι χαρουπιού καβουρδίζονται μαζί με αμύγδαλα και ρεβίθια και έχουν καταναλωθεί στο παρελθόν ως υποκατάστατο του καφέ.
Από το δέντρο εξάγονται βαφές και κόλλες κατάλληλες για τη βυρσοδεψία, την υφαντουργία και τη χαρτοποιία, ενώ το λάδι του καρπού χρησιμοποιείται για την παρασκευή σαπουνιού. Το ξύλο του δέντρου κάνει καλό κάρβουνο και ο φλοιός και τα φύλλα του χρησιμοποιούνται για βαφή.
Στην Κύπρο, όπου καλλιεργείται συνεχώς, το 90% της παραγωγής εξάγεται σε διάφορες μορφές (χαρουπάλευρο, ολόκληρος καρπός, πυρήνες χαρουπιού, θρυμματισμένο και κόμμι). Επί του παρόντος, οι τρεις κύριες ποικιλίες στην Κύπρο είναι η Tirilia, η Kudu και η Kubota. Στην Ανωγυλά υπάρχει ένα μουσείο παστέλι, το οποίο παρουσιάζει το παραδοσιακό παστέλι με βασικό συστατικό το χυμό χαρουπιού.
Το χαρούπι είναι εύκολο στην καλλιέργεια και αναπτύσσεται σε οποιοδήποτε έδαφος εκτός από τα υγρά εδάφη. Συχνά καλλιεργείται σε θερμότερες περιοχές, καθώς είναι ευαίσθητο στις χαμηλές θερμοκρασίες και προτιμά τις ηλιόλουστες περιοχές. Τα ώριμα δέντρα που καλλιεργούνται σε ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες και γόνιμα εδάφη μπορούν να αποδώσουν έως και 400 κιλά φασόλια. Η καρποφορία αρχίζει συνήθως το έκτο ή έβδομο έτος και διαρκεί για πολλά χρόνια.
Το πλούσιο ριζικό του σύστημα συγκρατεί το έδαφος και το προστατεύει από τη διάβρωση. Τα χαρούπια μπορούν να καλύψουν εγκαταλελειμμένα, άγονα, θαμνώδη, ακόμη και βραχώδη εδάφη. Η αναδάσωση σε αυτές τις περιοχές μπορεί να σταματήσει τη διάβρωση, να αλλάξει τον χαρακτήρα της περιοχής, να προσφέρει νέες ευκαιρίες και να την κάνει πιο ελκυστική για τους τουρίστες.